Χριστοδουλος, Αρχιεπισκοπος Αθηνων και πασης Ελλαδος
«Προσκυνούμεν Σου τα πάθη, Χριστέ»
Πλημμυρισμένοι απόψε οι ναοί μας, από ευσεβή κόσμο αγαπητοί μου αναγνώσται, που σιγηλά συμμετέχει στο φρικτό μαρτύριο του Αθάνατου Αρχηγού μας του Ιησού, μοιάζουν σαν τεράστια έμψυχα θυμιατήρια που αναδίδουν μεσ’ απ’ το κέντρο της γης τον ουρανομήκη λιβανωτό της λατρείας μας για Κείνον, που από ξεχωριστή και αφειδώλευτη αγάπη για μας κρέμεται από τον Σταυρό αγκαλιάζοντας όλη την φύσι. Τούτη η άγια και μεγάλη Μέρα, τυλιγμένη καθώς είναι στα πένθιμα πέπλα του θρήνου μας για τον Εσταυρωμένο Σωτήρα του κόσμου, που θα στηθή και πάλιν καταμεσίς των ναών, εγγίζει τα μύχια μας και μιλάει στις καρδιές μας με την γλώσσα της κατανύξεως και με τους βωβούς κι’ αλάλητους στεναγμούς που μας πνίγουν κάθε στιγμή, σαν αναλογισθούμε τα σεπτά Πάθη του Χριστού μας. Δυο πράγματα, λέει ο γνωστός εκκλησιαστικός ρήτορας των χρόνων της Τουρκοκρατίας Επίσκοπος Ηλίας Μηνιάτης, δυο πράγματα συγκλονιστικά και περίεργα είδε ποτέ ο κόσμος. Ένα Θεό που έγινε άνθρωπος, κι’ αυτόν τον ίδιο Θεό και άνθρωπο να ανεβαίνει πάνω στο Σταυρό για τη σωτηρία του κόσμου. Στ’ αλήθεια, κάποιο απροσπέλαστο μυστήριο κρύβεται πίσω απ’ τον Σταυρό. Γιατί αυτό που βλέπουμε σήμερα ξεπερνάει τα μέτρα της ανθρώπινης σκέψεως και γίνεται αληθινό μυστήριο για όσους δεν διαθέτουν τα φτερά της πίστεως για να πετάξουν στους αιθέρες των αποκαλυπτικών πτερυγισμών καί για να εγγίσουν την άκρη αυτού του μυστηρίου. Όταν κανείς βρίσκεται μπροστά σε τόσο συγκλονιστικές εμπειρίες, όταν βλέπει μπροστά του το σκάνδαλο του Σταυρού, όταν αντικρίζει έστω και προσωρινό το μεσουράνημα του κακού, κυριεύεται από μιαν εύγλωττη σιωπή, που μαρτυρεί .πολύ περισσότερα απ’ όσα θα ημπορούσε να μας πει σήμερα ο καλύτερος ρήτορας της Εκκλησίας. Σε τέτοιες στιγμές ταιριάζει περισσότερο το κλίμα της ήπιας κατανύξεως, που σου γεμίζει με άγιο δέος την ψυχή και με δάκρυα καυτά τα μάτια, που σου ανοίγει μυστηριώδεις διεξόδους ζωής και που σου εξασφαλίζει βιώματα πρωτόγνωρα στο νου και στην καρδιά.
Βιωματική ενόραση
Παρ’ όλα αυτά δεν θάθελα να αφήσω χωρίς κάποιο σχολιασμό απόψε το μεγάλο μυστήριο της Σταυρώσεως, χρησιμοποιώντας όσο γίνεται λιγότερα λόγια, μόνο και μόνο για να μη ταράξω τις ανεπανάληπτες στιγμές που οι ψυχές μας ζουν αυτή ιδιαίτερα τη μέρα μέσα στον γνόφο που δημιουργούν τα διαδοχικά γεγονότα του Πάθους, όπως τα αναπαριστά στη μνήμη μας η Εκκλησία, καλώντας μας σε συμμετοχή. Στην πιο μεγάλη έξαρσί της απόψε η ορθόδοξη υμνογραφία σε γνήσια έκφρασι που της εξασφαλίζει η ποιοτική χάρις της έκκλησιαστικής μελωδίας, με τις παθητικές της δυνατότητες, μας προσφέρει το έδαφος για να στερεωθούμε όχι μόνο στην ενατένισι, αλλά και στην ενόρασι που αξιώνουν από τον καθένα μας τα Πάθη τα Σεπτά. Η πατερική εξ άλλου Παράδοσις της Ορθοδοξίας μας, βυθισμένη μέσα στον ωκεανό των συναισθημάτων αλλά και του δογματικού μας πλούτου, αμιλλάται κι’ αυτή την προσπάθεια για υποβοήθησί μας στη συνειδητότερη μέθεξι των μεγάλων αληθειών πού κρύβονται κάτω και πίσω απ’ τον Σταυρό του Κυρίου. Μια ολόκληρη παράταξι, μια θεία παρεμβολή άγιων μορφών παρελαύνει αυτή τη μέρα από εμπρός μας, και καθώς μας προσπερνάει λιτανευτικά, αφήνει η κάθε μια το δικό της το λουλούδι σαν συμβολή αξεπέραστη σε κείνο που οι καρδιές μας ζητάνε. Κι ύστερα όλο το λειτουργικό, το θαυμάσιο σε σύλληψι περίγραμμα της ημέρας, με το θάμβος της Ακολουθίας, τη λιτή μεγαλοπρέπεια των λειτουργών, την παραστατικότητα των κινήσεων, την ευωδιά του λιβανιού, το μισοσκόταδο των κανδηλιών, με όλα όσα το ένα κοντά στο άλλο συνθέτουν της βραδυάς αυτής το βαθύ και υψηλό μεγαλείο, μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τις στιγμές της αδυναμίας μας και να σταθούμε μπροστά στο Σταυρό με συντριβή, με συναίσθησι, με σωτήριες αποφάσεις.
«Εξηγόρασας ημάς… »
Συνηθίζουμε να λέμε πως ο Χριστός ανέβηκε επάνω στο Σταυρό πληρώνοντας με τον θάνατό του τα λύτρα της σωτηρίας μας. Αυτό είναι πέρα για πέρα αληθινό. Όμως πολύ φοβούμαι ότι το έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ, που δεν μας κάνει πια τόση εντύπωσι, όση στα παληά τα χρόνια. Τότε η ευσέβεια μας ήταν πιο απλοϊκή κάτω από την απροσποίητη ευλάβεια των γονηών μας, που μη ξέροντας ίσως τα δικά μας γράμματα, έβλεπαν με πιστότερο μάτι τα θεϊα γεγονότα κι εζούσαν μυστικά μέσα τους την εξάρτησί τους από το Θεό. Τώρα εμείς γίναμε πανεπιστήμονες, τεχνοκράτες, λογοκόποι και γι’ αυτό στεκόμαστε με συλλόγισι μπροστά στ’ άπατα νερά των θείων βουλών, χωρίς τη δύναμι να ρίξουμε άγκυρα για να στηριχθούμε και να μη χαθούμε. Ωστόσο το νόημα της μέρας αυτής, που όλη κυριαρχείται από τη μεγαλειώδη σκιά του Σταυρού και του Εσταυρωμένου, βρίσκεται στην απέριττη διατύπωσι ενός καθίσματος που θα ακουσθή απόψε στην ιερή Ακολουθία. Σε δεύτερο πρόσωπο απευθύνεται προς τον Εσταυρωμένο ο ποιητής και του λέγει; «Εξηγόρασας ημάς εκ της κατάρας του νόμου τω τιμίω σου Αϊματι, τω Σταυρώ προσηλωθείς και τη λόγχη κεντηθείς, την άθανασίαν επήγασας ανθρώποις Σωτήρ ημών, δόξα Σοι». Μιλάει εδώ ο εμπνευσμένος υμνογράφος για μια εξαγορά. Πρόκειται για τη φρικτή πραγματικότητα που ο αδυσώπητος νόμος της αμαρτίας δημιουργεί μέσα και γύρω μας. Η ζωή της αμαρτίας είναι θάνατος, είναι δεσμά αιχμαλωσίας, είναι αναίρεσις της ανθρώπινης αξίας και ελευθερίας, είναι ατιμία και καταισχύνη. Αυτό δεν είναι μια απλή θεωρητική θέσις. Έχει τις προεκτάσεις της πάνω μας και γύρω μας. Κάθε φορά που κάνουμε παραχωρήσεις στον κόσμο της φθοράς, όπως λέγεται ηή αμαρτία, νοιώθουμε μέοα μας να χαλκεύωνται τα σιδερένια και ανυπόφορα δεσμά, που μας εμποδίζουν από τις ανώτερες σφαίρες πνευματικότητος και μας αναγκάζουν να συρώμαστε στα βαλτόνερα της ποικίλης κακίας που μαυρίζει τις καρδιές μας. Οι συνέπειες αυτές είναι η αντανάκλασις του χωρισμού και της απομακρύνσεώς μας από τον πατέρα μας Θεό, πράγμα που συχνά συμβαίνει στη ζωή μας αυτή. Στις περιπτώσεις αυτές μας κερδίζει ο διάβολος και μας καταχωρίζει στους πίνακες των δούλων του. Αλλά οι δούλοι του διαβόλου είναι αληθινοί δέσμιοι της αμαρτίας, ενώ οι δούλοι του Θεού, είναι απελεύθεροι της χάριτος. Την πρώτη δουλεία την έχουμε νοιώσει πολλές φορές. Τότε που μας καταλαμβάνει μια αθυμία, που μας κυριεύει η απελπισία, που νοιώθουμε τον κόσμο να χάνεται μπροστά στα μάτια μας, πού αποπροσανατολιζόμαστε από την αληθινή μας πορεία, που σπαταλάμε τις δυνάμεις μας στο κακό, που φουσκώνουν τα πνευμόνια μας από στεναγμούς και γόους. Ναι, στις περιπτώσεις αυτές μοιάζουμε σαν να έχουμε χάσει τα νερά μας, μας λείπει η παρηγοριά που χαρίζει στις καρδιές η βεβαιότητα της θείας παρουσίας. Είμαστε σιδηροδέσμιοι κατάχαμα, κατά γης, χωρίς ελπίδες σωτηρίας. Και τότε γίνεται η εξαγορά. Κάποιος που δεν έπαυσε να μας αγαπά και όταν εμείς τον προδώσαμε, πληρώνει τα λύτρα μας και μας ελευθερώνει. Αυτό είναι η χάρις που στέκεται απέναντι στον αδυσώπητο νόμο. Και η χάρις αυτή, ο εξιλασμός απορρέει από το Αϊμα του Χριστού, που σήμερα τον βλέπουμε και τον νοιώθουμε πιο κοντά μας καθώς θα τον προσκυνήσωμε στους ναούς μας πάνω στον Σταυρό του. Αλλά η λυτρωτική προσφορά του Χριστού μας δεν εξαντλείται μόνον στην εξαγορά και στην απελευθέρωσι. Προχωρεί κατά βάθος και αναιρεί όλο τον κόσμο της φθοράς, μεταστοιχειώνοντας τον σε κόσμο της αφθαρσίας. Έτσι τον θάνατο διαδέχεται η ζωή και την προσωρινότητα η αθανασία. Ω, πόσον ευγνώμονες πρέπει να είμαστε στον Κύριο μας, σαν θυμώμαστε τις δωρεές του αυτές και τα χαρίσματα που μας έδωσε χωρίς ανταπόδομα. Θα πρέπει να είναι πέτρινες οι καρδιές μας, σαν θα επιμείνουν να στέκωνται μακρυά από τη λυτρωτική του θυσία, που σφραγίστηκε με το ίδιο του το Αίμα. Μαζί με την εξαγορά μας εξησφάλισε την αθανασία κοντά του. Έτσι είμαστε όχι πια τέκνα οργής και κατάρας, γίναμε πια κατά χάριν υιοί και κληρονόμοι της Βασιλείας.
Αγαπητοί μου αναγνώσται, το Πάθος του Κυρίου που ζούμε έντονα αυτές τις μέρες, δεν πρέπει να φύγει για μας ανεκμετάλλευτο. Οι λόγοι Του πάνω απ’ το Σταυρό πρέπει να αφήσουν ίχνη μέσα στις καρδιές μας. Κάθε τι που υπέμεινε ο Κύριος και κάθε τι που είπε στη διάρκεια του εκουσίου Πάθους Του είναι γεγονός πολυσήμαντο. Ω, ναι. Θα ήθελα να κλείσω την επαφή μας απόψε επαναλαμβάνοντας τα λόγια του αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου σε μετάφρασι. «Εξεδύθη τα ιμάτια και ενεδύθη την πορφύραν, δια να εκδύση τους δερματίνους χιτώνας της νεκρώσεως οπού εφόρεσεν ο Αδάμ μετά την παράβασιν. Κάλαμον έλαβεν ο Κύριος εις την δεξιάν, ως σκήπτρον, δια να θανατώση τον αρχαίον όφιν και δράκοντα. Έλαβε κάλαμον δια να υπογράψη βασιλικώς με το κόκκινον αίμα του το γράμμα της συγχωρήσεως των αμαρτιών μας, καθότι και οι βασιλείς με κόκκινον κιννάβαρι υπογράφουσιν. Εις το ξύλον εσταυρώθη δια το ξύλον της γνώσεως. Έλαβε την γεϋσιν της χολής και του όξους, δια την γλυκείαν γεύσιν του καρπού του απηγορευμένου. Έλαβε τα καρφία δια να καρφώση την αμαρτίαν. Άπλωσε τας χείρας εις τον Σταυρόν διά να ιατρεύση το άπλωμα των χειρών του Αδάμ και της Εύας, οπού εποίησαν εις το απηγορευμένον ξύλον, και δια να ενώση τα μακράν διεστώτα, αγγέλους και ανθρώπους, ουράνια και επίγεια. Έλαβε τον θάνατον, διά να θανάτωση τον θάνατον. Ετάφη δια να μη στρεφώμεθα πλέον ημείς εις την γην, ως το πρότερον… Εσκοτίσθησαν οι φωστήρες, δια να φανερώσουν ότι πενθοϋσι τον Σταυρωθέντα. Αι πέτραι εσχίσθησαν διότι έπασχεν η πέτρα της ζωής. Εις το ύψος του Σταυρού ανέβη, δια το πτώμα οπού επαθεν ο Αδάμ. Και τελευταίον ανέστη, δια την ιδικήν μας ανάστασιν». Αυτά όλα, αγαπητοί μου, ας θυμηθούμε σήμερα. Κι’ ατενίζοντας τον Εσταυρωμένο, πίσω απ’ τους συμβολισμούς των λόγων Του, ας ξεχυθούμε σε κατάνυξι και θερμή αγάπη, κι’ απ’ τα βάθη της ψυχής μας ας ψελλίσουμε κι’ εμείς μαζί με τον εκκλ. υμνωδό: «Προσκυνούμεν Σου τα πάθη Χριστέ. Δείξον ημίν και την ένδοξόν Σου ανάστασιν»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου