Όλη η Αγία Γραφή είναι θεόπνευστη και ωφέλιμη. Γι’ αυτό και γράφτηκε από το Άγιο Πνεύμα, για να διαλέγουμε, όπως από ένα κοινό θεραπευτήριο των ψυχών μας, ο καθένας το γιατρικό του δικού του πάθους. Διότι «ίαμα καταπαύσει αμαρτίας μεγάλας» (Εκκλ. 10). «Το γιατρικό, λέει, θα θεραπεύσει μεγάλες αμαρτίες». Λοιπόν άλλα μαθήματα μας διδάσκουν οι προφήτες, άλλα οι ιστορικοί, άλλα ο Νόμος και άλλα το είδος της παροιμιακής συμβουλής. Αλλά όσα μαθήματα υπάρχουν χωριστά σε όλα τα βιβλία της Γραφής, όλα μαζί αυτά τα περιλαμβάνει το βιβλίο των Ψαλμών. Αυτό προφητεύει γι’ αυτά που πρόκειται να συμβούν, επαναφέρει στη μνήμη μας ιστορικά συμβάντα, διατυπώνει τον τρόπο με τον οποίο οφείλουμε να κανονίζουμε τη ζωή μας με τάξη απαράβατη, συμβουλεύει εκείνα τα οποία πρέπει να κάνουμε, και για να το πω με συντομία, το βιβλίο των Ψαλμών είναι το γενικό ταμείο, μέσα στο οποίο είναι θησαυρισμένα όλα τα καλά διδάγματα, επειδή αυτό το βιβλίο δίνει στον καθένα με μεγάλη ακρίβεια ό,τι είναι συμφέρον για τη σωτηρία του. Γιατί και τις παλιές πληγές των ψυχών τελείως τις θεραπεύει, και σ’ εκείνον όπου πρόσφατα έχει πληγωθεί από κανένα πάθος, δίνει γρήγορα τη θεραπεία. Όποιο μέρος της ψυχής πάσχει, το περιποιείται, και ότι είναι υγιές το προφυλάσσει και το σκεπάζει. Και γενικά το βιβλίο αυτό δεσμεύει και χαλιναγωγεί τα πάθη, όσο αυτό είναι δυνατό, τα οποία με διάφορους τρόπους κατατρώνε και διαφθείρουν τις ψυχές των ανθρώπων στο διάστημα της παρούσας ζωής. Και αυτό μάλιστα το κατορθώνει με μια μελωδική ευχαρίστηση και γλυκύτητα, η οποία γεννά στη ψυχή μας σεμνούς λογισμούς και φρόνιμες σκέψεις. Το Άγιο Πνεύμα είδε ότι το γένος των ανθρώπων πολύ δύσκολα προσελκύεται στην εξάσκηση της αρετής, και με το να είμαστε όλοι οι άνθρωποι επιρρεπείς σε όποιο πράγμα μας προξενεί ευχαρίστηση και περιφρονούμε την τακτική και κανονική ζωή, τι έκανε; Το τερπνό και ευχάριστο που προξενούν οι μελωδίες, το ανέμιξε με τις αλήθειες των δογμάτων και την ηθική διδασκαλία της πίστης μας, για να μπορέσουμε να δεχτούμε ανεπαίσθητα και χωρίς καμιά κούραση τους λόγους που είναι ωφέλιμοι στη ψυχή μας, με τη χάρη μόνο και τη γλυκύτητα, που προξενεί στην ακοή μας η μελωδία. Όμοια, δηλαδή, με αυτά που κάνουν οι σοφοί και έμπειροι γιατροί, οι οποίοι όταν θέλουν να δώσουν τα πλέον σκληρά και τα πολύ πικρά φάρμακα στους ασθενείς εκείνους, που δεν τα δέχονται εύκολα, πολλές φορές αλείφουν ολόγυρα το ποτήρι με μέλι. Για το σκοπό αυτό επινοήθηκαν για μας οι μελωδικές αρμονίες των Ψαλμών, ώστε σ’ εκείνους, οι οποίοι είναι παιδιά στην ηλικία ή παιδιά ως προς τα ήθη και ευάγωγοι, που δεν γέρασαν ακόμη στις κακιές έξεις, να τους φαίνεται ότι ψάλλουν μελωδίες και τροπάρια, στην πραγματικότητα όμως να διδάσκονται και να ανατρέφουν με ευσέβεια τις ψυχές τους. Γιατί ούτε αποστολικό παράγγελμα, ούτε προφητικό λόγο θα μπορούσε κανείς από τους απλούς και αμελείς ανθρώπους, αφού το άκουσε, να το συγκρατήσει εύκολα στη μνήμη του. Τα λόγια, όμως, των Ψαλμών και στα σπίτια τους τα ψάλλουν και στην αγορά και στους δρόμους τα περιφέρουν μαζί τους. Πιστεύω μάλιστα, ότι όταν κανείς από εκείνους οι οποίοι από το θυμό τους γίνονται θηρία, αν αρχίσουν να ψάλλουν κανένα Ψαλμό, θέλγονται και αμέσως αποκοιμίζει η μελωδία την αγριότητα της ψυχής τους.
Ο Ψαλμός είναι γαλήνη των ψυχών μας. Μας δίνει σαν ένα βραβείο την ειρήνη, με το να καθησυχάζει την ταραχή και τα κύματα των λογισμών μας. Γιατί καταπραΰνει το θυμό της ψυχής και χαλιναγωγεί τη ροπή του ανθρώπου προς την ασωτία και την ακολασία. Ο Ψαλμός είναι συμβοηθός της φιλίας, ένωση των χωρισμένων, μέσο για συμφιλίωση αυτών που εχθρεύονται. Γιατί ποιος μπορεί να θεωρεί εχθρό του έναν άνθρωπο με τον οποίον συμψάλλει ύμνους στο Θεό μέσα στην Εκκλησία; Ώστε η ψαλμωδία μας δίνει το μεγαλύτερο από όλα τα αγαθά: μας δίνει την αγάπη. Γιατί αυτή η αγάπη επινόησε το να ψάλλουν από κοινού όλοι οι χριστιανοί μαζί μέσα στην Εκκλησία, σαν ένας σύνδεσμος για την ένωση των πιστών, με το να καταρτίζει ένα χορό από τον λαό προς υμνωδία του Θεού. Ο Ψαλμός είναι ένα ωραιότατο μέσο που διώχνει τους δαίμονες και καλεί σε βοήθεια τους Αγγέλους. Ο Ψαλμός είναι όπλο εναντίον των νυχτερινών μας φόβων και ανάπαυση από τους κόπους της ημέρας. Στα νήπια είναι ασφάλεια, στους ακμαίους ως προς την ηλικία είναι εγκαλλώπισμα, στους γέροντες είναι παρηγοριά και στις γυναίκες περιπαθέστατος στολισμός. Την ερημιά την μεταμορφώνει σε πόλη. Την αγορά την σωφρονίζει. Εκείνους που για πρώτη φορά αρχίζουν τη χριστιανική ζωή τους διδάσκει τα πρώτα στοιχεία της αρετής. Σ’ εκείνους πάλι, που προχώρησαν και ολοένα προκόπτουν στην ενάρετη ζωή, τους αυξάνει την προκοπή και στους τέλειους είναι στήριγμα. Ο Ψαλμός είναι η φωνή της Εκκλησίας. Αυτός λαμπρύνει τις γιορτές μας. Αυτός φέρνει την κατάνυξη και την κατά Θεό λύπη. Γιατί ο Ψαλμός και στην πιο σκληρή καρδιά που είναι από πέτρα μπορεί να προκαλέσει δάκρυα. Ο Ψαλμός είναι το αδιάκοπο έργο των Αγγέλων, η ουράνια ζωή, το πνευματικό θυμίαμα. Πόσο σοφή είναι η επινόηση αυτού του δασκάλου, που ανακάλυψε ένα τρόπο, με τον οποίο να ψάλλουμε και συγχρόνως να μαθαίνουμε όσα είναι ωφέλιμα για την ψυχή μας. Για το λόγο αυτό πιστεύω ότι εντυπώνονται κάπως βαθύτερα στη ψυχή μας τα ψαλμικά διδάγματα. Γιατί, ένα μάθημα που γίνεται με τη βία και τον εξαναγκασμό, φυσικά δεν μπορεί να παραμείνει για πολύ στη ψυχή μας. Όσα όμως μαθήματα εισάγονται μέσα μας με ευχαρίστηση και χάρη, αυτά κάπως σταθερότερα μένουν και κατοικούν στις ψυχές μας. Διότι υπάρχει, μήπως, κάτι ωφέλιμο που δεν το μαθαίνεις από τους Ψαλμούς; Από τους Ψαλμούς δεν μαθαίνεις την μεγαλοπρέπεια της ανδρείας; την ακρίβεια της δικαιοσύνης; τη σεμνότητα της σωφροσύνης; την τελειότατη φρόνηση; τον τρόπο της μετάνοιας; το μέτρο της υπομονής; Ό,τι και να αναφέρεις από τα αγαθά, δεν το μαθαίνεις από τους Ψαλμούς; Εδώ μέσα υπάρχει μια τελειότατη θεολογία. Προφητεία για την ένσαρκη γέννηση του Χριστού, απειλεί για τη Δευτέρα Παρουσία, φόβος για την κόλαση, υποσχέσεις για τη δόξα της επουράνιας Βασιλείας. Όλα αυτά, σαν μεγάλο και γενικό ταμείο, είναι θησαυρισμένα στο βιβλίο των Ψαλμών, το οποίο ο Προφήτης (ενν. ο Δαβίδ), παρά το γεγονός ότι υπάρχουν και διάφορα άλλα μουσικά όργανα, όμως τόνισε τους Ψαλμούς σύμφωνα με το όργανο που ονομάζεται «Ψαλτήριον» (σημ. το όργανο αυτό είχε τη μορφή που σήμερα έχει το κανονάκι), θέλοντας να μας φανερώσει με το όνομα αυτό, ότι η χάρη κρούεται και ενηχεί από το Άγιο Πνεύμα από το επάνω μέρος. Γιατί από όλα τα μουσικά όργανα, μόνο αυτό έχει την αιτία του ήχου από το πάνω μέρος. Στην κιθάρα και στη λύρα ο χαλκός δίνει τον ήχο στο πλήκτρο από το κάτω μέρος, ενώ το Ψαλτήρι από το πάνω μέρος έχει τις αφορμές των αρμονικών ρυθμών, για να μαθαίνουμε και εμείς να ζητούμε τα άνω και να μη σερνόμαστε κάτω από τα ευτελή πάθη της σάρκας με την ηδονή του μέλους
Νομίζω μάλιστα, ότι με την κατασκευή του οργάνου ο προφητικός λόγος αποδεικνύει με βαθύτητα και σοφία ότι όσοι έχουν τις ψυχές τους με αρμονία ταιριασμένες και με την πρέπουσα τάξη, αυτοί εύκολα βαδίζουν προς τα πάνω.
Μ. Βασιλείου
Οι Ψαλμοί του Δαβίδ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου