Ή χριστιανική ζωή είναι ασκητική αγώνας να ελευθερωθούμε από το ζυγό της αμαρτίας και την κυριαρχία των παθών προσπάθεια να φθά­σουμε με τη χάρη του Κυρίου στον αγιασμό και στη θέωση. Στον αγώνα αυτό σημαντικότατη θέση κατέχει και ή νηστεία.
Ή νηστεία είναι εντολή του Θεού αρχαιό­τατος θεσμός της Εκκλησίας· όπλο από τα βα­σικότερα της εν Χριστώ ζωής. Με τη νηστεία πού κάνουμε:
  • αποκρούουμε τις επιθέσεις του διαβόλου
  • χαλιναγωγούμε τις άτακτες επιθυμίες της σάρκας
  • καθαρίζουμε την ψυχή μας από τα διάφο­ρα πάθη
  • αποδιώκουμε τους αισχρούς λογισμούς
  • βοηθούμαστε στην προσευχή
  • ενισχυόμαστε στον αγώνα για την από­κτηση των χριστιανικών αρετών.
Ή σημασία πού έχει για τη χριστιανική ζωή ή νηστεία οδήγησε την Εκκλησία μας στο να καθορίσει με σοφία και τον χρόνο και τον τρόπο με τον όποιο οι ορθόδοξοι χριστιανοί οφείλουμε να νηστεύουμε. Στη συνέχεια παραθέτουμε τις εκκλησιαστικές νηστείες ολοκλήρου του έτους. (Όποιος θέλει να πληροφορηθεί περισσότερα, μπορεί να συμβουλευτεί το χρησιμότατο βιβλίο του αδελφού μας, Άρχιμ. Συμεών Κούτσα, Ή νηστεία της Εκκλησίας, το οποίο έχει εκδώσει ή Αποστολική Διακονία).
1. ΤΕΤΑΡΤΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Από τα αποστολικά χρόνια ακόμη oι ήμερες της Τετάρτης και της Παρασκευής, συνδεδεμέ­νες με τα άγια Πάθη του Κυρίου μας, απέκτη­σαν μιαν ιδιαίτερη σημασία. Έχουν πένθιμο χαρακτήρα. Και ορίστηκαν ως ήμερες νηστείας.Τετάρτη και Παρασκευή, λοιπόν, νηστεύου­με όλο τον χρόνο. Και νηστεία γι' αυτές τις δύο ήμερες — ιδιαίτερα κατά τις περιόδους νηστεί­ας (τις Σαρακοστές) — σημαίνει φαγητό χωρίς λάδι.
Αν κατά τις ήμερες της Τετάρτης ή της Πα­ρασκευής συμπέσει κάποια εορτή, τότε έχουμε, όπως λέμε, κατάλυση, δηλαδή τρώμε και δεν νηστεύουμε. Αν συμπέσει εορτή Αγίου, τρώμε λάδι- αν είναι εορτή αφιερωμένη στην Παναγία ή στον Τίμιο Πρόδρομο, τρώμε και ψάρι.
Όλες τις άλλες ήμερες της εβδομάδας μπορούμε να καταλύουμε από όλα- ό,τι θέλουμε. Φυσικά, όταν δεν βρισκόμαστε σε κάποια περίο­δο νηστείας.
Το Σάββατο και την Κυριακή δεν γίνεται ποτέ αυστηρή νηστεία, δηλαδή χωρίς λάδι. Το μοναδικό Σάββατο ολοκλήρου του έτους πού νη­στεύουμε και το λάδι είναι το Μέγα Σάββα­το, λόγω της μεγάλης ιερότητας της ημέρας.
2. ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
Είναι ή μεγαλύτερη και ή πιο αυστηρή πε­ρίοδος νηστείας. Αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή του Πάσχα. Σύμφω­να με τους Κανόνες της Εκκλησίας μας επιβάλ­λεται νά νηστεύουμε το λάδι όλες τις ήμερες, πλην Σαββάτου και Κυριακής. Αν ορισμένοι τώρα τρώνε λάδι και άλλες ήμερες (Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη), αυτό θα πρέπει νά γίνεται μό­νο για λόγους αδυναμίας («δι'άσθένειαν σωματικήν») και ύστερα από έγκριση του Πνευματι­κού τους.Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακο­στής καταλύουμε:
  • ψάρι κατά την εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, όποια μέρα κι αν τύχει, και την Κυριακή των Βαΐων
  • λάδι των αγίων Τεσσαράκοντα μαρτύρων (9 Μαρτίου) και κατά την εορτή της Συνάξεως του αρχαγγέλου Γαβριήλ (26 Μαρ­τίου) .
3. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Δεύτερη μακρά περίοδος νηστείας είναι ή νη­στεία των Χριστουγέννων, γνωστή στη γλώσσα του λαού μας και ως σαράντα (η)μερο. Αρχίζει την 15η Νοεμβρίου και λήγει την 24η Δεκεμ­βρίου.
  • Κατά τη νηστεία αυτή καταλύουμε ψάρι -όλες τις ήμερες πλην Τετάρτης και Παρα­σκευής - μέχρι και την 17η Δεκεμβρίου.
  • Ψάρι καταλύουμε επίσης και στην εορτή των Είσοδίων της Θεοτόκου, οποιαδήπο­τε ήμερα κι αν πέσει.
  • Από την 18η μέχρι και την 24η Δεκεμ­βρίου, παραμονή της εορτής, επιτρέπεται ή κατάλυση οίνου και ελαίου μόνο, φυσικά εκτός των ήμερων Τετάρτης και Παρα­σκευής πού παρεμβάλλονται και κατά τις όποιες τηρούμε άνέλαιη νηστεία.
* Επίσης συνηθίζουμε νά νηστεύουμε αυ­στηρότερα την πρώτη ήμερα της νηστείας (15 Νοεμβρίου), καθώς και την παραμονή της εορ­τής (24 Δεκεμβρίου), έκτος βέβαια κι αν πέσουν Σάββατο ή Κυριακή.
4. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ
Ή διάρκεια αυτής της νηστείας εξαρτάται κάθε χρόνο από την κινητή εορτή του Πάσχα. Αρχίζει τη Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων και λήγει σταθερά την 28η Ιουνίου, παραμονή της εορτής των αγίων απο­στόλων Πέτρου και Παύλου. Ό τρόπος με τον οποίο τηρούμε τη νηστεία αυτή είναι ο ίδιος με τη νηστεία των Χριστουγέννων. Απέχουμε από κρέας, γαλακτερά και αυγά και τρώμε ψάρι, αν θέλουμε, όλες τις ήμερες, πλην τής Τετάρτης και τής Παρασκευής κατά τις οποίες έχουμε αυστηρή νηστεία.
  • Το ίδιο ισχύει - δηλαδή δεν καταλύουμε λάδι - και για την παραμονή τής εορτής, έκτος εάν συμπέσει Σάββατο ή Κυριακή.
  • Ψάρι καταλύουμε και κατά την εορτή του Γενεσίου του Τιμίου Προδρόμου (24 Ιου­νίου), οποιαδήποτε ημέρα κι αν πέσει.
  • Αν ή εορτή των αγίων αποστόλων Πέ­τρου και Παύλου πέσει ήμερα Τετάρτη ή Παρασκευή, καταλύουμε μόνο ψάρι.
5. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
Ή νηστεία αύτη, με την οποία τιμούμε την Παναγία μας, αρχίζει την 1η και λήγει την 14η Αυγούστου. Είναι νηστεία αυστηρή, όπως εκεί­νη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Εφόσον μπο­ρούμε, νηστεύουμε από λάδι όλες τις ήμερες, πλην Σαββάτου και Κυριακής. Ψάρι καταλύου­με μόνο κατά την εορτή της Μεταμορφώσεως.
* Κατάλυση ιχθύος και μόνο έχουμε και κατά την ήμερα της Κοιμήσεως της Θεο­τόκου, εάν αύτη συμπέσει Τετάρτη ή Πα­ρασκευή.
6. ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΝΗΣΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ
α) 5 Ιανουαρίου, παραμονή των Θεοφανείων. Με αυτήν προετοιμαζόμαστε πνευματικά για νά συμμετάσχουμε στον εορτασμό της μεγά­λης Δεσποτικής εορτής των Θεοφανείων και πα­ράλληλα για νά πιούμε τον Μεγάλο Αγιασμό.
β) 14 Σεπτεμβρίου, Ύψωσις του Τιμίου Σταύρου.
Ή ήμερα έχει σταυρώσιμο χαρακτήρα και κατά τα Τυπικά «φέρει τα Ίσα της αγίας και Με­γάλης Παρασκευής».
γ) 29 Αυγούστου, 'Απότομη τής τιμίας κε­φαλής του Προδρόμου Ιωάννου.
Κατά τις ήμερες αυτές δεν τρώμε λάδι, έκτος εάν συμπέσουν Σάββατο ή Κυριακή. 7. ΑΠΟΛΥΤΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ

Έκτος από τις περιόδους νηστείας ή Εκκλη­σία μας καθόρισε και περιόδους απόλυτες, κατά τις όποιες τρώμε από όλα όλες τις ήμερες· και την Τετάρτη και την Παρασκευή πού περιλαμ­βάνονται σ' αυτές τις περιόδους. Τέτοιες περίο­δοι είναι ol έξης:
α) Το Δωδεκαήμερο.
Είναι ή περίοδος από τις 25 Δεκεμβρίου μέ­χρι τις 6 Ιανουαρίου με εξαίρεση την παραμονή των Θεοφανείων, κατά την οποία, όπως προα­ναφέραμε, έχουμε αυστηρή νηστεία.
β) Ή Διακαινήσιμος εβδομάδα.
Αρχίζει την Κυριακή του Πάσχα και λήγει την αμέσως επομένη Κυριακή του Θωμά.
γ) Ή εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή, δη­λαδή από την Κυριακή τής Πεντηκοστής μέχρι την επομένη Κυριακή των Άγιων Πάντων.
δ) Οι τρείς πρώτες εβδομάδες του Τριωδί­ου.
Στις απόλυτες περιόδους μπορούμε νά συμ­περιλάβουμε και τις τρεις πρώτες εβδομάδες του Τριωδίου. Για τις εβδομάδες αυτές προβλέ­πονται τα έξης:
  • Την πρώτη εβδομάδα (του Τελώνου και Φαρισαίου) τρώμε όλες τις ήμερες από όλα.
  • Την δεύτερη εβδομάδα (Κυριακή Άσω­του - Κυριακή των Απόκρεω) τρώμε από όλα, έκτος από την Τετάρτη και την Πα­ρασκευή, κατά τις οποίες νηστεύουμε και το λάδι.
  • Την τρίτη εβδομάδα (τής Τυρινής) τρώμε από όλα έκτος από κρέας όλες τις ήμερες και την Τετάρτη και την Παρασκευή.
Όπως προαναφέραμε, ή νηστεία τής Τετάρ­της και τής Παρασκευής όλο τον χρόνο είναι αυστηρή και άνέλαιη - χωρίς λάδι. Ωστόσο, όταν κατά τις ήμερες αυτές συμπίπτουν ορισμέ­νες εορτές, έχουμε κατάλυση άλλοτε ιχθύος και άλλοτε οίνου και ελαίου.
Ψάρι τρώμε βασικά κατά τις εορτές τής Πα­ναγίας και του Τιμίου Προδρόμου. Με κατάλυ­ση ελαίου τιμούμε τη μνήμη ορισμένων Αγίων πού, όπως λέμε στη λειτουργική γλώσσα, έχουν Δοξολογία και κατά την εορτή των οποίων τε­λείται πάντοτε ή θεία Λειτουργία.
Σημειώνουμε ακόμη ότι ψάρι καταλύουμε και την Τετάρτη τής Μεσοπεντηκοστής, καθώς και την Τετάρτη τής Αποδόσεως του Πάσχα.
Κατάλυση οίνου κ΄ ελαίου - Κατάλυση ιχθύος ( εάν οί ημερομηνίες αυτές πέσουν Τετ. - Παρ.)

Κατάλυση ιχθύος επίσης την Τετάρτη ΜεσοΠεντηκοστής, και Τετ. αποδόσεως Πάσχα


 

Η ΝΗΣΤΕΙΑ

Με την χάρη του Κυρίου μας πλη­σιάσαμε και φέτος την Μεγάλη Τεσ­σαρακοστή. Και ή περίοδος αύτη, εί­ναι μία ιερή περίοδος πνευματικών αγώνων, μετανοίας και νηστείας.
Γιατί νά νηστεύουμε;
Ασφαλώς όχι για νά φανούμε στους ανθρώπους, ότι νηστεύουμε. Ό Κύριος μας. πριν αρχίσει τη δη­μόσια δράση του. νήστεψε σαράντα μέρες και σαράντα νύχτες. Ή νηστεία αύτη πού έκανε, έδωσε αφορμή στον Σατανά για νά τον πειράξει. Παρόμοια και μες. ας έτοιμαζώμαστε και ας προγυμναζόμαστε στους αγώνες εναντίον των πνευμα­τικών αντιπάλων. Σε μία αμφίβολη πολεμική συμ­πλοκή, τονίζει ο Μ. Βασίλειος, ή πα­ρουσία συμμάχου στο πλευρό ενός εμπολέμου, προκαλεί την ήττα του άλλου. Το πνεύμα και ή σάρκα βρί­σκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Με ποιόν θα συμμαχήσεις; "Αν συμμαχήσεις με τη σάρκα θα εξασθένηση το πνεύμα. Ενώ αν συμμαχήσεις με το πνεύμα θα υποδούλωσης τη σάρκα. Εφ' όσον λοιπόν θέλεις νά ισχυρο­ποίησης το πνεύμα σου, δάμασε τη σάρκα με τη νηστεία. Με τη νηστεία δείχνουμε τον σε­βασμό και την υπακοή στον Δημιουρ­γό και Κύριο μας. Γιατί ή πρώτη εντολή πού έδωσε στους πρωτοπλά­στους, τον "Αδάμ και την Εύα. ήταν εντολή νηστείας.
Μέσα στον αληθινό σκοπό της νηστείας υπάρχει ή αγάπη. Ή αγάπη μας πρώτα-πρώτα για τον Χριστό. Γιατί τηρούμε το λόγο πού μας είπε: «"Όταν άπαρθή ό νυμφίος, τότε (οί μαθηταί μου) νηστεύσουσι» (Ματθ. θ' 15). Ό άγιος Μάξιμος ο ομολογητής σημειώνει: «Όποιος αγαπά τον Θεό, ζει αγγελικό βίο στη γη. Γι αυτό νηστεύει και αγρυπνεί, ψάλλει και προσεύχεται και πάντοτε σκέπτεται καλά για όλους τους ανθρώπους». Αλλά νηστεύουμε από αγάπη για τούς φτωχούς, τούς ελαχίστους αδελ­φούς του Χριστού μας. Δεν τρώμε κρέας σαράντα μέρες π.χ. άλλά απλούστερα φαγητά και τα χρήματα πού εξοικονομούμε τα δίνουμε σε μία φτωχή οικογένεια.
Ακόμα νηστεύουμε γιατί διδαχθή­καμε από τον Κύριο μας ότι: «Τούτο το γένος (των δαιμονίων) ούκ εκπο­ρεύεται εί μή έν προσευχή και νηστεία» (Ματθ. ιζ' 21). Ή νηστεία λοιπόν διώ­χνει τα δαιμόνια των παθών πού κυ­ριεύουν και πολεμούν τη σάρκα μας και μολύνουν την ψυχή μας. Είναι για μας ή νηστεία όπλο και φάρμακο.Είναι πράγματι και πολύτιμο φάρ­μακο ή νηστεία, γιατί προφυλάσσει και θεραπεύει την αρρώστια τής ψυ­χής και του σώματος. Ή γαστριμαργία, ή καταστρεπτική αυτή πολυφα­γία, αποχαυνώνει τον άνθρωπο και βλάπτει ανεπανόρθωτα την υγεία του.
Ή νηστεία, λοιπόν, είναι ένα από τα μέσα. για να κατασιγάσουν τα πάθη. Επειδή υποβάλλει σε εκούσιες στερήσεις δοκιμάζει την ηθική δύνα­μη και δαμάζει τα άτακτα σκιρτήμα­τα τής σάρκας. Ό απόστολος Παύλος κάνει λόγο για τη χαλιναγώγηση του σώματος και των επιθυμιών. «Ύποπιάζω μου τό σώμα και δουλαγωγώ μήπως άλ­λοις κηρύξας, αυτός αδόκιμος γένο­μαι» (Α' Κορινθ. θ' 27).Γυμνάζω, λέει, το σώμα μου και το υποβάλλω σε στερήσεις, μήπως και άλλοι, στους οποίους έκήρυξα, βρα­βευθούν και εγώ αποδοκιμασθώ.
Πόσο ρεαλιστική και βαθιά ψυχο­λογημένη και ή παρατήρηση ενός ασκητού, πού έζησε τον πέμπτο αιώ­να: «Θα ρωτήσει κανείς από αυτούς, πού βαριούνται τη νηστεία: Είναι αμαρτία ή χρησιμοποίηση τής τρο­φής: Ασφαλώς όχι. Ή τροφή δεν εί­ναι αμαρτία. Ή αμαρτία μπορεί να έλθει σαν επακόλουθο τής τροφής».
Ή νηστεία άλλωστε έχει ένα πλατύ περιεχόμενο. Ή Εκκλησία μας δεν την στενεύει μονάχα στην τροφή. Την βλέπει με ευρύτητα θαυμαστή.
Σ' αυτό το σημείο ιδιαίτερα επι­μένει ο λόγος τού Θεού και ή πατερική σοφία και φρόνηση. Ή νηστεία δεν πρέπει νά είναι ένας ξηρός τύπος. Είναι προπάντων διάθεση ψυχής. Συνδυάζεται πάντα με τις άλλες αρε­τές, την εγκράτεια, την προσευχή, την μετάνοια. «Τιμή γάρ νηστείας ουχί σιτίων αποχή, άλλά αμαρτημάτων άναχώρησις», τονίζει ο ιερός Χρυσό­στομος.
Σε τίποτα, λοιπόν, δεν μάς ωφε­λεί αν δεν είναι έκφραση ειλικρινούς μετανοίας. Ίσα-ίσα μπορεί νά μάς παραπλανά και νά μάς δημιουργεί την ψευδαίσθηση τής πνευματικής αυτάρ­κειας. Μάς το υπογραμμίζει τόσο καθαρά ο Θεός με το στόμα τού προ­φήτη Ησαΐα: «Τη νηστεία και την αργία και τις γιορτές σας τις μισεί ή ψυχή μου... εφ' όσον δεν συνοδεύονται με μετάνοια, ειλικρίνεια, αγάπη και δικαιοσύνη...»
Επομένως ή νηστεία, ως πνευμα­τικός αγώνας, ως αυτοκυριαρχία, ως εγκράτεια, ως άσκηση, πρέπει νά εί­ναι καθημερινό μας μέλημα. "Όχι μόνο υπόθεση Σαρακοστής, άλλά ρυθ­μιστής ζωής.