ΛΟΓΟΙ ΠΕΡΙ ΝΗΣΤΕΙΑΣ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ
Αναμφίβολα, ο σύγχρονος άνθρωπος κυριευμένος από τον υπέρμετρο καταναλωτισμό, θεωρεί το θεσμό της νηστείας ως μεγάλη στέρηση στη ζωή του. Στην βασιλεία του Θεού, όμως, λέει η Γραφή και υποστηρίζει και η αγία μας Εκκλησία, δεν εισερχόμαστε τρώγοντας και πίνοντας. Αλλά και δεν αποτελεί η τροφή αυτή καθ’ εαυτήν εισιτήριο εισόδου μας στον Παράδεισο, επειδή «βρώμα ημάς ου παρίστησι τώ Θεώ». Που σημαίνει, όπως λέει ο απ. Παύλος, ότι αν δεν φάμε στερούμεθα κάτι από τα πνευματικά αγαθά που μας εισάγουν στη βασιλεία του Θεού. (Α΄Κορ. 8,8) Στα λόγια αυτά της Αγίας Γραφής στηρίζει η Εκκλησία μας, ως γνωστόν, την θεωρία της περί νηστείας. Σε καμμία περίπτωση όμως δεν βάζει η Εκκλησία τη νηστεία υπεράνω της πίστεως. Απλά η νηστεία αποδεικνύει μαζί με την ελεημοσύνη εμπράκτως την πίστη μας στο Θεό. Αλλά, όπως θα δούμε και με παραδείγματα λαμβανόμενα τόσο από την Γραφή, όσο και από τους αγίους Πατέρας, η νηστεία είναι πολύ ευεργετική για όλους μας. Η νηστεία δεν είναι θεσμός της εποχής μας. Στην αρχαία Εκκλησία όλοι οι πατέρες, πλήν ελαχίστων εξαιρέσεων, έχουν την γνώμη ότι η νηστεία είναι θεσμός εκκλησιαστικός. Άλλωστε, το νόμο της νηστείας τον τήρησε κι Αυτός ακόμα ο Κύριος. Ποιοι είμαστε εμείς, επομένως να τον καταστρατηγούμε; Ο αρχιμ. Θεολόγος Παρασκευαϊδης, στην πραγματεία του περί του θεσμού της νηστείας γράφει σχετικά: «Με τη διδασκαλία και το παράδειγμα του Χριστού καθωρίσθηκε η νηστεία και έτσι δόθηκε στον άνθρωπο ο νόμος της νηστείας». Μετά το Χριστό και η Εκκλησία διετύπωσε ορισμένες διατάξεις περί νηστείας. Και όταν τον Δ΄αιώνα ο αιρετικός Αέριος ισχυρίσθηκε ότι δεν είναι αναγκαία η τήρηση της νηστείας, η Εκκλησία κατεδίκασε την αντίληψη αυτή, όπως μαρτυρεί ο ιερός Αυγουστίνος και ο άγιος Επιφάνιος, αλλά και η Τοπική Σύνοδος της Γάγγρα.1 Τον νόμο της νηστείας τον διατύπωσε η Εκκλησία διατυπώνοντας παράλληλα ωρισμένες διατάξεις περί νηστείας. Άλλωστε, πρώτοι οι Αποστολικοί Κανόνες ομιλούν για το υποχρεωτικόν της νηστείας. Όταν τον Δ΄ αιώνα μ.Χ. ο αιρετικός Αέριος ισχυριζόταν ότι η νηστεία δεν είναι αναγκαία για το χριστιανό η Εκκλησία καταδίκασε τη γνώμη του, όπως μαρτυρεί ο ιερός Αυγουστίνος και ο άγιος Επιφάνιος. Οι Τερτυλλιανός, Αυγουστίνος, Αμβρόσιος Μεδιολάνων, Ιερώνυμος, Μ. Αθανάσιος, Μ. Βασίλειος, ι. Χρυσόστομος και άλλοι πατέρες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας, σε Ανατολή και Δύση, Ασία, Ευρώπη και Αφρική, μέσα από τα έργα τους επισημαίνουν την αναγκαιότητα της νηστείας. Στη συνείδηση των πρώτων χριστιανών η νηστεία, αν και είχε προαιρετικό χαρακτήρα, εν τούτοις θεωρούνταν υποχρεωτική. Ο ιερός Χρυσόστομος μαρτυρεί και λέει ότι στην εποχή του η νηστεία της Μ. Τεσσαρακοστής ήταν γενική. Όλοι οι χριστιανοί νήστευαν και δεν ήταν ράθυμοι και χλιαροί. Ο Μ. Αθανάσιος λέει ότι «όστις εκμειοί την αξίαν της Τεσσαρακοστής, ούτος δεν εορτάζει το Πάσχα». Ομοίως και οι Αμβρόσιος, Τερτυλλιανός και Αυγουστίνος. Έτσι οι χριστιανοί, καταλάβαιναν το νόημα της θυσίας του Χριστού, νήστευαν κάθε Τετάρτη και Παρασκευή. Δεν παρέλειπαν δε να νηστεύουν προ της μεταλήψεως της Θείας Ευχαριστίας. Πλην όμως των νηστειών της Μ. Τεσσαρακοστής οι χριστιανοί νήστευαν και κατά τις 40 ημέρες πριν τα Χριστούγεννα για να ετοιμαστούν για τα Χριστούγεννα. Η Εκκλησία όμως, ως φιλόστοργος Μήτηρ, προβλέπει ακόμα και γι’ αυτούς που δεν έχουν δυνατότητα να νηστεύσουν. Αν υπάρχουν σοβαροί λόγοι υγείας απαλλάσεται ο πιστός από την υποχρέωση της νηστείας. Αυτό όμως ισχύει μόνο αν ο χριστιανός είναι ασθενής. Απεναντίας κάθε άλλη αιτία δεν εξαιρεί τον χριστιανό από την υποχρέωση της νηστείας. Ούτε οι στρατιώτες, ούτε οι οδοιπόροι, ούτε οι θαλασσοπόροι, ούτε οι έμποροι κ.λ.π. εξαιρούνται, λέγει ο Μ. Βασίλειος, αλλά ο κάθε ένας έχει υποχρέωση να νηστεύει «ει μη δι’ ασθένειαν σωματικήν»2 Σωματικά ασθενείς θεωρούνται όλοι όσοι πάσχουν, οι γέροντες και όσοι έχουν εξασθενημένο οργανισμό, τα νήπια και τα παιδιά μέχρι ωρισμένης ηλικίας. Τα μεγάλα παιδιά δεν εξαιρούνται από τη νηστεία. Μας το λέγουν οι άγιοι Χρυσόστομος και Γρηγόριος, Αμβρόσιος και Λέων Ρώμης. Ο δε μέγας Βασίλειος λέγει: «Μηδείς εαυτόν έξω ποιείτω του καταλόγου των νηστευόντων, εν ώ πάντα γένη, και πάσα ηλικία, και αξιωμάτων διαφοραί πάσαι καταλέγονται». Και ο Τιμόθεος Αλεξανδρείας όταν ρωτήθηκε αν ένας ασθενής είναι υποχρεωμένος το Πάσχα να νηστεύσει απάντησε ότι «απολύεσθαι οφείλει μεταλαμβάνειν και της τροφής και του ποτού…»3 Ομοίως και για την λεχώνα. Πράγμα που σημαίνει ότι επιτρέπεται στον ασθενή να κοινωνά χωρίς νηστεία. Εάν τώρα υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων που δεν δύνανται να νηστεύσουν, αυτοί, λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος οφείλουν να πράττουν περισσότερες αγαθοεργίες. Το ίδιο λέγει και ο Ρώμης Λέων. Έτσι η νηστεία σύν τω χρόνω έλαβε την τελική της μορφή. Διακρίθηκε από το Μωσαϊκό νόμο και έγινε διάθεση ψυχική. Στο Χριστιανισμό η νηστεία είναι συνδυασμός εγκρατείας και προσευχής, φιλανθρωπίας και πίστεως, ορθοδοξίας και ορθοπραξίας. «Τιμή γαρ νηστείας ουχί σιτίων αποχή, αλλά αμαρτημάτων αναχώρησις», λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. «Σύ δε όταν νηστεύης, δείξον μοι την νηστείαν σου εκ των έργων σου. Ποίων έργων, φησίν; Εάν ίδης πένητα, ελέησον. Εάν ίδης εχθρόν, καταλλάγηθι. Εάν ίδης φίλον ευδοκιμούντα, μη βασκάνης… Μη γαρ δη στόμα νηστευέτω μόνον, αλλά και οφθαλμός, και ακοή, και πόδες, και χείρες, και πάντα τα του σώματος ημών μέλη. Νηστευέτωσαν χείρες, αρπαγής και πλεονεξίας καθαρεύουσαι. Νηστευέτωσαν πόδες, δρόμων των επί τα παράνομα θέατρα αφιστάμενοι. Νηστευέτωσαν οφθαλμοί, παιδευόμενοι μηδέποτε ευμόρφοις επιπηδάν, μηδέ αλλότρια περιεργαζόμεθα κάλλη… Νηστευέτω και ακοή. Νηστεία δε ακοής, μη δέχεσθαι κατηγορίας. Νηστευέτω και στόμα από ρημάτων αισχρών και λοιδορίας. Τι γαρ όφελος, όταν μεν ορνίθων και ιχθύων απεχώμεθα, τους αδελφούς δάκνωμεν και κατεσθίωμεν; Ο κατηγορών αδελφικά κρέα έφαγε, την σάρκα του πλησίον έδακε. Δια τούτο και ο Παύλος εφόβησεν ειπών: Ει δε αλλήλους δάκνετε και κατεσθίετε, βλέπετε μη υπ’ αλλήλων αναλωθήτε» (Γαλ. 5, 15) Και αλλού πάλι λέγει : «Αν ταύτα κατορθούν βούληται (ο πιστός), την αληθή νηστείαν επεδείξατο, και ήν μάλιστα πάντων απαιτεί παρ’ ημών ο Δεσπότης. Επεί και ταύτην την αποχήν των βρωμάτων δια τούτο κελεύει γίνεσθαι, ίνα χαλινούντες τα σκιρτήματα της σαρκός, ευήνιον αυτήν εργαζώμεθα προς την των εντολών εκπλήρωσιν». 4 Και επειδή η εποχή μας είναι λίγο ως πολύ αντίθετος με τις θέσεις της Εκκλησίας περί νηστείας είναι κατά τη γνώμη μου, πριν εισέλθουμε στη μελέτη του θέματος της νηστείας σε σχέση με την Εξομολόγηση κατά τη Γραφή και τους Πατέρες της Εκκλησίας είναι ανάγκη να δούμε σε γενικές γραμμές το νόημα της αληθινής νηστείας. Η νηστεία, όπως προείπαμε, είναι κατά τον άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο συνισταμένη πολλών παραγόντων. Ο νηστεύων πρέπει να αποδεικνύει τη καθαρότητα της νηστείας με καλά έργα. Γιατί ποιο το όφελος σε ένα άνθρωπο όταν νηστεύει από κρέας και ψάρια και κατηγορεί τους συνανθρώπους του; Η νηστεία ακόμη έχει σχέση με τη χαλιναγώγηση των παθών. 1.Επιφαν. αιρέσ. 75,3. Και κανών 19 της εν Γάγγρα, Αυγουστ. Aaeres //, 53 κλπ.2. Μ. Βασιλείου Ομιλία β΄περί νηστείας. Αποστ. Κανών 61 και 69, της εν Γάγγρα 19 κλπ. 3. Θ. Παρασκευαίδου, μνημ. έργ. σελ. 116 και Ράλλη-Ποτλή μνημ. έργ. Α΄, 140, Δ΄, 335-336 και ΣΤ΄, 198.4 . Ιω. Χρυσοστόμου Ομιλία εις ανδριάντας, 3η και εις την Γένεσιν 10η.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΝΗΣΤΕΙΑ
Κι επειδή, πιστεύω, πως ο χριστιανός έχει ως σκοπό της ζωής του να κερδίσει μια θέση στη βασιλεία του Θεού, πρέπει να γνωρίζει ότι η βασιλεία του Θεού δεν είναι φαγοπότια, αλλά δικαιοσύνη (που σημαίνει ελεημοσύνη, προσευχή και νηστεία). Η νηστεία, όμως, από μόνη της είναι ένας στείρος ευσεβισμός. Αν όμως συνδυαστεί με προσευχή και ελεημοσύνη επιτυγχάνει την εξαύλωση του σαρκικού ανθρώπου και το ανεβάζει σε πνευματικότερες και τελειότερες σφαίρες. Η Ορθόδοξη Εκκλησία στον όρθρο της Δ΄ Κυριακής των νηστειών, θέλοντας να δείξει στον άνθρωπο ότι η νηστεία και η μετάνοια οδηγεί στην λύτρωση της ψυχής από την αμαρτία λέει:
« Δεύτε εργασώμεθα εν τω μυστικώ αμπελώνι,καρπούς μετανοίας εν τούτω ποιούμενοι,ουκ εν βρώμασι και πόμασι κοπιώντες,αλλ’ εν προσευχαίς και νηστείαις,τας αρετάς κατορθούντες.Τούτοις αρεσκόμενος ο Κύριος του έργουΔηνάριον παρέχει, δι’ ού ψυχάς λυτρούται.Χρέους αμαρτίας ο μόνος πολυέλεος» 5
5. βλ. όρθρος Δ΄Κυ. των Νηστειών
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ
Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΕΙΣΑΓΕΙ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ
«σαλπίσατε εν νουμηνία σάλπιγγι, εν ευσήμω ημέρα εορτής ημών» (Ψαλμ. 80,4)
Ο Δαυίδ ζητά από τους Εβραίους να σαλπίζουν κατά την πρώτη ημέρα του μήνα με την σάλπιγγα, καθώς και κατά την επίσημη ημέρα της μεγάλης εορτής τους. Οι προφήτες, με πρώτο και καλύτερο τον Ησαία μας ζητούν να νηστεύουμε. Γνωρίσαμε, λέγει ο Μ. Βασίλειος, την χάρη των νηστειών από τον Ησαία, ο οποίος απέρριψε μεν τον Ιουδαϊκό τρόπο της νηστείας, δείχνοντάς μας όμως την αληθινή νηστεία. Ο προφήτης Ησαίας λέγει όταν νηστεύουμε να αποφεύγουμε κάθε διαμάχη και έριδα και να καταργήσουμε κάθε σύνδεσμο αδικίας. (Ησαίας 63, 6). Και ο Κύριος, δείχνοντάς μας την αληθινή νηστεία, μας λέγει: «να μη γίνεσθε σκυθρωποί, όπως οι υποκριταί, αλλά να νίψεις το πρόσωπό σου, και να αλείψεις το κεφάλι σου νηστεύων» (Ματθ. 6, 16-17). Να μη νηστεύουμε δηλαδή σαν τους φαρισαίους, που η νηστεία τους γινόταν εντελώς τυπικά, αλλά ουσιαστικά και να συνδέεται με την προσευχή. Η νηστεία επακολουθεί της προσευχής γιατί, ακόμα και στους Ιουδαίους η νηστεία χρησιμοποιούνταν ως μέσον για να καταστεί η προσευχή αποτελεσματικότερη. Μπορεί όμως κανείς, ίσως, να αναρωτηθεί γιατί οι μαθητές του Κυρίου δεν νήστευαν. Η απάντηση είναι απλή. Γιατί ο Κύριος γνώριζε ότι μετά το θάνατο και την ανάστασή Του θα νήστευαν. Πως όμως πρέπει να γίνεται η νηστεία; Η νηστεία, ασφαλώς, δεν πρέπει να γίνεται προς επίδειξιν. Ο Χριστός δεν κατηγορεί τους φαρισαίους που νηστεύουν δις του Σαββάτου, αλλά επειδή νήστευαν προς επίδειξιν. «Νηστεύοντες μη επιτηδεύετε την σκυθρωπότητα, καθάπερ οι σπουδάζοντες ωχριάν δι’ ανθρωπίνην αρέσκειαν» λέγει ο Ζηγαβηνός. Άς συμπεριφερθούμε λοιπόν, όπως διδαχθήκαμε, να μη φαινόμαστε σκυθρωποί για τις ημέρες που έρχονται, αλλά να συμπεριφερόμαστε με φαιδρό πρόσωπο προς αυτές, όπως πρέπει στους αγίους. Κανείς άκαρδος δεν στεφανώνεται, κανείς κατηφής δεν στήνει τρόπαιο. Εάν φροντίζουμε το σώμα μας, και καλά κάνουμε, -αφού κατά τον απ. Παύλο είναι ναός Θεού-, γιατί να αδιαφορούμε για την υγεία της ψυχής μας; Είναι παράλογο να λυπόμαστε με την αλλαγή των τροφών και να φαινόμαστε ότι χαριζόμαστε στην ηδονή της σάρκας, παρά στην επιμέλεια της ψυχής. Κατά τον Μ. Βασίλειο, ο μεν κορεσμός σταματά στην ευχαρίστηση της κοιλιάς, η δε νηστεία ανεβάζει το κέρδος στη ψυχή. Η νηστεία δίδει στον χριστιανό το φάρμακο που σκοτώνει την αμαρτία. Και όπως τα φάρμακα σκοτώνουν στον ανθρώπινο οργανισμό τα μικρόβια, έτσι και η νηστεία λυτρώνει τη ψυχή από την αμαρτία. Η αμαρτία είναι το δηλητήριο με το οποίο δηλητηριάζεται από το διάβολο η ψυχή του ανθρώπου. Από την ώρα που είπε ο διάβολος στους πρωτοπλάστους να φάνε τον απαγορευμένο καρπό του παραδείσου έχασαν τα πάντα. Γι’ αυτό η νηστεία μας ανοίγει το δρόμο προς τον παράδεισο. Όχι, όμως οποιαδήποτε νηστεία. Η νηστεία, δηλαδή που συνοδεύεται από υπερήφανο πνεύμα και υποκρισία είναι πράξη ανωφελής. «Άλειψε το κεφάλι σου και πλύνε το πρόσωπό σου» (Ματθ. 6,17), λέει ο Κύριος. Ο λόγος αυτός του Κυρίου μας καλεί σε μυστήρια. Γιατί αυτός που αλείφθηκε μυρώθηκε και αυτός που νίφθηκε καθαρίσθηκε. Υπάρχουν άνθρωποι, και χριστιανοί ακόμα, που παίζουν θέατρο στη ζωή τους. Υποδύονται τον καλό αλλά στην ουσία είναι άνθρωποι που κρύβουν μέσα τους μεγάλη κακία. Γι’ αυτό λέει ο Μ. Βασίλειος, όποιος είσαι τέτοιος και να φαίνεσαι. Να μην υποκρίνεσαι τον σκυθρωπό, επιδιώκοντας την δόξα των ανθρώπων αλλά να είσαι εγκρατής. Δεν προέρχεται κανένα όφελος από ευεργεσία που διατυμπανίζεται και κανένα κέρδος δεν προέρχεται από νηστεία που δημοσιεύεται.
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΝ
Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΡΧΑΙΟΣ ΘΕΣΜΟΣ
Και αν μερικοί χριστιανοί ισχυρίζονται ότι η νηστεία είναι αρχαία διάταξη που όμως στις μέρες μας δεν έχει καμμία ισχύ τους λέμε ότι η νηστεία είναι αρχαίο δώρο που δεν παλιώνει και δεν γηράσκει. Είναι ένας νόμος που συνεχώς ανανεώνεται, ανθίζει πάντοτε για να φέρει ώριμους καρπούς. Πότε όμως η εντολή της νηστείας δόθηκε στον άνθρωπο από τον Θεό; Η νηστεία είναι η πρώτη εντολή του Θεού προς τον Αδάμ. Από τότε που ο Θεός είπε στους πρωτοπλάστους τα αθάνατα λόγια «Από το δένδρο της γνώσεως καλού και κακού ου μη φάγητε» (Γεν. 2,17) μπήκε στη ζωή του ανθρώπου και η νηστεία. Αυτό, «το δεν θα φάγετε» είναι νομοθεσία νηστείας και εγκρατείας. Άρα δεν είναι, όπως ίσως νομίζουν πολλοί αρχή της νηστείας η δεκάτη μέρα του έβδομου μήνα των Εβραίων, δεν είναι η ημέρα του εξιλασμού. Η αρχή της νηστείας ανάγεται στον παράδεισο. Αν η Εύα είχε νηστεύσει καμμία ανάγκη δεν θα είχαμε απ’ αυτή τη νηστεία. «Διότι δεν έχουν ανάγκη ιατρού οι υγιείς, αλλά οι άρρωστοι» (Ματθ. 9,12). Ο Ιησούς Χριστός, ως Ιατρός των ψυχών και των σωμάτων γνωρίζει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να σωθεί από την αμαρτία χωρίς δύο όπλα. Την προσευχή και τη νηστεία. «Τούτο το γένος, είπε άλλοτε ο Κύριος, ουκ εκπορεύεται ειμή εν προσευχή και νηστεία». Οι φαρισαίοι κατηγορούσαν το Χριστό ότι συναναστρέφεται τους τελώνες και τους άλλους αμαρτωλούς. Γι’ αυτό τους λέει ότι κανείς ιατρός δεν θεραπεύει υγιείς, αλλά τους αρρώστους Ο λόγος άλλωστε που ενηνθρώπησε ο Λόγος του Θεού, το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Χριστός, είναι για να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος από τη δουλεία του σατανά. (Ιδέ και Γαλ. 4, 4-5, Φιλιπ. 2, 5-8). Όταν ο άνθρωπος ασεβεί και απειθεί στο Θεό και δεν θέλει να μετανοήσει, τον εγκαταλείπει η χάρις του Κυρίου και τον αφήνει μόνο του. Γι’ αυτό και οι Ιουδαίοι, όπως βλέπουμε στον προφήτη Ησαία, ικετεύουν τον Κύριο λέγοντας: «Επίστρεψον διά τους δούλους σου…». Γύρισε και πάλι κοντά μας, Κύριε. Εξακολουθούμε να είμαστε δούλοι Σου και οι φυλές μας αποτελούν την ιδιαίτερη κληρονομιά Σου. Στρέψε το βλέμμα Σου σ’ εμάς για να μας βοηθήσεις. Η ικεσία αυτή μας υπενθυμίζει την ωραιότατη εκείνη φράση της Γ΄ Ευχής της ιεράς Ακολουθίας της Γονυκλισίας, η οποία αναγινώσκεται στους ιερούς Ναούς μας κατά την ημέρα της Πεντηκοστής: «Σοί μόνω αμαρτάνομεν, αλλά και σοί μόνω λατρεύομεν. Ουκ οίδαμεν προσκυνείν Θεώ αλλοτρίω…». Γι’ αυτό και ο Δαυίδ προσευχόμενος στο Θεό λέει: Ώ Κύριε, μη επιτρέψεις ποτέ να αποξενωθούμε από σένα. Μη μας αφήσεις να φύγουμε μακριά σου και να γίνουμε αλλότριοι και ξένοι προς εσένα. Δεν υπάρχει δυστυχέστερο αλλά και περισσότερο εκφυλισμένο πλάσμα από τον άνθρωπο εκείνο που εξάλειψε από μέσα του κάθε ίχνος ομοιότητας και συγγενείας με το Θεό. Κύριε, φύλαξέ μας από την άβυσσο αυτή της δυστυχίας και αθλιότητος και κράτησέ μας πάντοτε πλησίον σου, όχι μόνο κάτω από τις πτέρυγες της προστασίας και βοηθείας σου, αλλά και κάτω από το κράτος και τη κυριαρχία του φόβου σου.
ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟΝ
Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΩΣ ΜΕΣΟΝ ΕΙΣΟΔΟΥ ΜΑΣ ΣΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς θέλοντας, δια της Παραβολής του πλουσίου και πτωχού Λαζάρου, να μας διδάξει περί της καλής διαχείρισης του πλούτου, λέει ότι ο μόνος τρόπος είναι η νηστεία. Να χρησιμοποιεί δηλαδή ο πλούσιος τη νηστεία ως μέσον ελεημοσύνης, για να εισέλθει στον παράδεισο. Ο παράδεισος δεν ανοίγει αλλιώς, Όσοι έχουν πλούτο δύνανται να χρησιμοποιούν τα χρήματα τους όχι για περιττές και άσκοπες διασκεδάσεις. Να τα ξοδεύει για τη συντήρηση των πτωχών. Ο πλούσιος της παραβολής μας εξέλεξε τα φθαρτά αγαθά ως τα άριστα, με τα οποία ήταν πλήρως ικανοποιημένος και ήταν γι’ αυτόν η μόνη φροντίδα της ζωής του. Στα φαγητά και τα ποτά, στα πλουσιώτατα ενδύματα τοποθέτησε την όλη ευτυχία του. Αυτά υπήρξαν η παράκλησίς του και η αμοιβή του και ποτέ του δεν σκέφτηκε ότι υπάρχουν και άλλα καλύτερα αγαθά. Τα τελευταία αυτά, δηλαδή τα αγαθά της αιωνίου ζωής, δεν είχε λόγο ποτέ του να τα περιμένει. Στο σημείο αυτό ίσως κάποιος αναρωτηθεί. Καλά, αν κάποιος είναι ασθενής πως θα νηστεύσει; Τι θα τους πούμε; Κατ’ αρχάς πρέπει να δούμε ποιοι είναι οι αληθινά άρρωστοι. Γιατί πολλοί προφασίζονται αρρώστια σωματική και αδυναμία προκειμένου να απέχουν από τη νηστεία. Γνωρίζουμε ότι πολλοί ιατροί συστήνουν δίαιτα στους ασθενείς προκειμένου να θεραπευτούν. Ε, λοιπόν, αυτό που προτείνει εκ των υστέρων η επιστήμη το έχει ήδη προτείνει από καιρό η Εκκλησία. Τι είναι ευκολότερο για την κοιλιά, να περάσει τη νύκτα με τη λιτότητα της δίαιτας, ή να κείτεται βαρειά με την αφθονία των φαγητών; 6 Όπως για να σώσουμε από τη τρικυμία ένα γεμάτο από φορτίο πλοίο ρίχνουμε ένα μέγα μέρος αυτού, έτσι και με τη νηστεία ελαφρώνουμε τη ψυχή μας προκειμένου να σκέφτεται το Θεό. «Ο Μ. Βασίλειος, γνώστης μεγάλος της ιατρικής επιστήμης, μας λέει ότι τα σώματα των ανθρώπων όταν παραφορτώνονται με τον συνεχή χορτασμό, εύκολα υποκύπτουν στις ασθένειες. Όταν όμως κάνουν χρήση στερεάς και ελαφράς τροφής, και το αναμενόμενο από τη νόσο κακό ξεφεύγουν, όπως την κακοκαιρία το πλοίο και το ήδη παρόν ενοχλητικό το ξεπερνούν, σαν κάποια έφοδο δίνης. Όμως η ησυχία κατά τη γνώμη των περισσοτέρων είναι πιο κουραστική από το τρέξιμο και η ηρεμία από την πάλη, εάν ισχυριζόμαστε ότι και η τρυφή είναι καταλληλότερη από την δίαιτα για τους ασθενείς».7 6. Μ. Βασιλείου, Λόγος Α΄ περί νηστείας, Δημ. Αθανασοπούλου, εκδ. Νεκτ. Παναγοπούλου7. Μ. Βασιλείου, Λόγος Α΄περί νηστείας, Δημ. Αθανασοπούλου, εκδ. Νεκτ. Παναγοπούλου
ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟΝ
Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΩΣ ΜΕΣΟΝ ΕΙΣΟΔΟΥ ΜΑΣ ΣΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς θέλοντας, δια της Παραβολής του πλουσίου και πτωχού Λαζάρου, να μας διδάξει περί της καλής διαχείρισης του πλούτου, λέει ότι ο μόνος τρόπος είναι η νηστεία. Να χρησιμοποιεί δηλαδή ο πλούσιος τη νηστεία ως μέσον ελεημοσύνης, για να εισέλθει στον παράδεισο. Ο παράδεισος δεν ανοίγει αλλιώς, Όσοι έχουν πλούτο δύνανται να χρησιμοποιούν τα χρήματα τους όχι για περιττές και άσκοπες διασκεδάσεις. Να τα ξοδεύει για τη συντήρηση των πτωχών. Ο πλούσιος της παραβολής μας εξέλεξε τα φθαρτά αγαθά ως τα άριστα, με τα οποία ήταν πλήρως ικανοποιημένος και ήταν γι’ αυτόν η μόνη φροντίδα της ζωής του. Στα φαγητά και τα ποτά, στα πλουσιώτατα ενδύματα τοποθέτησε την όλη ευτυχία του. Αυτά υπήρξαν η παράκλησίς του και η αμοιβή του και ποτέ του δεν σκέφτηκε ότι υπάρχουν και άλλα καλύτερα αγαθά. Τα τελευταία αυτά, δηλαδή τα αγαθά της αιωνίου ζωής, δεν είχε λόγο ποτέ του να τα περιμένει. Στο σημείο αυτό ίσως κάποιος αναρωτηθεί. Καλά, αν κάποιος είναι ασθενής πως θα νηστεύσει; Τι θα τους πούμε; Κατ’ αρχάς πρέπει να δούμε ποιοι είναι οι αληθινά άρρωστοι. Γιατί πολλοί προφασίζονται αρρώστια σωματική και αδυναμία προκειμένου να απέχουν από τη νηστεία. Γνωρίζουμε ότι πολλοί ιατροί συστήνουν δίαιτα στους ασθενείς προκειμένου να θεραπευτούν. Ε, λοιπόν, αυτό που προτείνει εκ των υστέρων η επιστήμη το έχει ήδη προτείνει από καιρό η Εκκλησία. Τι είναι ευκολότερο για την κοιλιά, να περάσει τη νύκτα με τη λιτότητα της δίαιτας, ή να κείτεται βαρειά με την αφθονία των φαγητών; 6 Όπως για να σώσουμε από τη τρικυμία ένα γεμάτο από φορτίο πλοίο ρίχνουμε ένα μέγα μέρος αυτού, έτσι και με τη νηστεία ελαφρώνουμε τη ψυχή μας προκειμένου να σκέφτεται το Θεό. «Ο Μ. Βασίλειος, γνώστης μεγάλος της ιατρικής επιστήμης, μας λέει ότι τα σώματα των ανθρώπων όταν παραφορτώνονται με τον συνεχή χορτασμό, εύκολα υποκύπτουν στις ασθένειες. Όταν όμως κάνουν χρήση στερεάς και ελαφράς τροφής, και το αναμενόμενο από τη νόσο κακό ξεφεύγουν, όπως την κακοκαιρία το πλοίο και το ήδη παρόν ενοχλητικό το ξεπερνούν, σαν κάποια έφοδο δίνης. Όμως η ησυχία κατά τη γνώμη των περισσοτέρων είναι πιο κουραστική από το τρέξιμο και η ηρεμία από την πάλη, εάν ισχυριζόμαστε ότι και η τρυφή είναι καταλληλότερη από την δίαιτα για τους ασθενείς».7 6. Μ. Βασιλείου, Λόγος Α΄ περί νηστείας, Δημ. Αθανασοπούλου, εκδ. Νεκτ. Παναγοπούλου7. Μ. Βασιλείου, Λόγος Α΄περί νηστείας, Δημ. Αθανασοπούλου, εκδ. Νεκτ. Παναγοπούλου
ΜΕΡΟΣ ΕΒΔΟΜΟ
Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ
Πολλοί χριστιανοί της εποχής μας περιφρονούν τη νηστεία. Κι αυτό το κάνουν επειδή έχουν μάθει στον υλιστικό τρόπο ζωής. Έχουν την αίσθηση ότι η ζωή μας έχει περιορισμένο χρονικό ορίζοντα. Σύνθημα τους είναι αυτό των αρχαίων Στωϊκών φιλοσόφων: «Φάγωμεν, πίωμεν, αύριο γαρ αποθνήσκωμεν». Δεν πιστεύουν ότι υπάρχει παράδεισος και κόλασις. Ειρωνεύονται κάθε τι το εκκλησιαστικό. Ειρωνεύονται όσους πηγαίνουν εκκλησία, όσους κάνουν το σταυρό τους, όσους φέρνουν ιερέα στο σπίτι τους, ιδία δε κοροϊδεύουν όσους νηστεύουν. Η νηστεία λένε είναι για τους αφελείς. Όμως ο άνθρωπος είναι δυσίνθετος. Έχει σώμα και ψυχή. Και ως προς το σώμα έχει ανάγκη για να ζήσει ορισμένων τροφών, ως προς δε την ψυχή έχει ανάγκη της προσευχής που τον ενώνει με τον αθάνατο Θεό. Η ψυχή είναι αιώνιος, δεν πεθαίνει. Γι’ αυτό πρέπει να γνωρίζουμε η δύναμη που κυβερνά τον άνθρωπο είναι η λιτότητα και η αυτάρκεια. Αντίθετα, ο άνθρωπος που στηρίζεται στον πολυτελή τρόπο διαβιώσεως και στα πολλά φαγητά, δύσκολα αντέχει τις ασθένειες που του έρχονται.
Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ Π. ΔΙΑΘΗΚΗ
Στην ιστορία της Εκκλησίας μας για όλα τα θέματα της ζωής του ανθρώπου, κι αυτό επομένως της νηστείας, υπάρχει μια ενότης. Την νηστεία την πήραν οι προφήτες, τυν μετέδωσαν δια μέσου του Χριστού σ’ όλους τους αγίους, και αυτοί με τη σειρά τους σε όλους εμάς. Όπως ο πατέρας, λέει ο Μ. Βασίλειος, αφήνει στο παιδί του κληρονομιά τα κτήματά του, έτσι και οι προφήτες άφησαν σε μας κληρονομιά το θεσμό της νηστείας.
ΜΕΡΟΣ ΟΓΔΟΟ
ΤΑ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΚΑΙ Κ. ΔΙΑΘΗΚΗ
Ακούμε πολλούς ανθρώπους της εποχής μας ότι η νηστεία δεν προσφέρει τίποτα στον άνθρωπο. Τι θα τους απαντήσουμε; Δεν θα τους πούμε δικά μας λόγια. Θα τους αναφέρουμε λόγια της Γραφής και των αγίων Πατέρων για να τους πείσουμε- αν βεβαίως τούτο είναι δυνατόν- ότι η νηστεία είναι ευεργετικός θεσμός στον άνθρωπο. Τι βεβήλωσε, ρωτά ο Μέγας Φωστήρ της Καισαρείας, άγιος Βασίλειος, τον Ησαύ και τον έκανε δούλο του αδελφού του; Μα τι άλλο παρά ένα φαγητό που έφαγε από λαιμαργία πουλώντας τα πρωτοτόκια; (Γεν. 25, 30-34). Η λαιμαργία κάνει τον άνθρωπο άπληστο κάνοντάς τον να λέει το ρητό των Στωϊκών φιλοσόφων, «φάγωμεν, πίωμεν, αύριον γάρ αποθνήσκωμεν». Αλλά δεν είναι μόνο αυτό το παράδειγμα. Αυτό δείχνει τι οαθαίνει ο άνθρωπος που δεν εγκρατεύεται. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούμε το πώς γεννήθηκε ο Προφήτης Σαμουήλ. Η νηστεία της μητέρας του σε συνδυασμό με τη θερμή της προσευχή προς τον Κύριο έδωσαν στην ανθρωπότητα αυτόν τον μεγάλο προφήτη (Α΄Βασιλ. 1,13-16). Διαβάζοντας πάλι στους Κριτές της Παλαιάς Διαθήκης βλέπουμε και το άλλο θαύμα. Ο Σαμψών με τη νηστεία γίνεται ακαταμάχητος ακόμα από τη κοιλιά της μητέρας του. Η νηστεία, λέει ο άγιος Βασίλειος, τον γέννησε, τον θήλασε, τον έκανε άνδρα. Η νηστεία γεννά προφήτες, δυναμώνει δυνατούς, δίνει φώτιση σοφίας στους νομοθέτες να νομοθετούν σωστά, προφυλάσσει τον άνθρωπο να στέκει μακριά της αμαρτίας και τον προετοιμάζει να είναι ευσεβής, νηφάλιος, σώφρων. Και το ότι οι προφήτες μετά από αυστηρά νηστεία έκαναν μεγάλα θαύματα, όπως για παράδειγμα ο άγιος Προφήτης Ηλίας που έκλεισε τους ουρανούς για τριάμισυ χρόνια και δεν έβρεξε, αποδεικνύει ότι η νηστεία συνδέεται άρρηκτα με την προσευχή. Ο προσευχόμενος πρέπει να είναι και νηστευτής. Αλλά και ο νηστευτής για να έχει ευεργετική επίδραση πάνω του η νηστεία, όπως άλλωστε είπαμε, δεν πρέπει να μην είναι υποκριτής, φιλάργυρος και άνθρωπος μίσους αλλά αγάπης. Και στο πρόσωπο του προφήτη Ηλία φαίνεται η αγάπη του νηστευτή προφήτη που παρακάλεσε μετά από νηστεία το Κύριο να βρέξει για να πάψει η ξηρασία στη γή. Αλλά και οι τρείς Παίδες που ρίχτηκαν από τον Ναβουχοδονόσορα στην κάμινο του πυρός και δεν κάηκε ούτε τρίχα από το δέρμα τους που νομίζετε ότι οφείλεται το θαύμα αυτό; Μά που αλλού στη νηστεία τους. Στο παλάτι ο βασιλιάς τους έδιδε τα πάντα αλλά αυτοί τηρώντας την εντολή της νηστείας ενήστευαν. Έτσι ο Θεός τους κράτησε αβλαβείς μέσα στο καμίνι. Και αν η νηστεία είναι τόσο ωφέλιμος στη Παλαιά Διαθήκη, τι να πει κανείς για τη νηστεία από την εποχή του Χριστού και μετά, τη νηστεία της Καινής Διαθήκης. Πρώτος νήστευσε ο Χριστός στην έρημο για να διδάξει και μας όλους, κληρικούς και λαϊκούς, ότι η νηστεία χρειάζεται στη ζωή μας για να μπορούμε να ελεούμε και να τηρούμε την σύσταση του απ. Παύλου «έχοντες διατροφάς και σκεπάσματα τούτοις αρκεσθησόμεθα» (Α΄Τιμ. 6,8) τη σύσταση της λιτότητας. Η νηστεία ανεβάζει την προσευχή μας στον ουρανό. Γι’ αυτό ο ιερέας που τελεί την αναίμακτη Λατρεία εμπρός στο Ιερό Θυσιαστήριο, πριν την τελέσει, πρέπει να έχει νηστεύσει. Ένα σπίτι, λέει ο άγιος Βασίλειος, είναι πιο ασφαλή με τη νηστεία γιατί οι σύζυγοι κρατούν δια της νηστείας καλά τα χαλινάρια της οικονομίας του οίκου. Με ένα λόγο τα αιτήματά μας φτάνουν καλύτερα στο Θρόνο του Θεού αν νηστεύουμε και αγαθοεργούμε.
ΜΕΡΟΣ ΕΝΑΤΟΓΙΑΤΙ ΠΡΟΤΡΕΠΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΠΙΣΤΟΥΣ ΝΑ ΝΗΣΤΕΥΟΥΝ
«Παρηγορείτε, ιερείς τον λαό, λέγει ο Ησαίας, ομιλήσατε στα αυτιά της Ιερουσαλήμ» (Ησαία 40, 1-2).Αν δούμε, λέει ο Μ. Βασίλειος, πότε ένας στρατιώτης φέρνει καλύτερα αποτελέσματα στις μάχες είναι όταν δέχεται από τους στρατηγούς τις προτροπές που του απευθύνουν. Οι γυμναστές, από την άλλη μεριά, λέει ο άγιος, οδηγώντας τους αθλητάς στους αγώνες των σταδίων , κάνουν πολλές προτροπές περί του πως πρέπει να αγωνιστούν προκειμένουν να λάβουν τα στεφάνια της νίκης. Γι’ αυτό οι Πατέρες της Εκκλησίας, μηδενός εξαιρουμένου, θέλοντας να μας ετοιμάσουν για τις μεγάλες μάχες μας εναντίον του διαβόλου μας δίνουν μια μεγάλη συμβουλή. Να νηστεύουμε. Οι εχθροί μας είναι αόρατοι. Έχουμε να παλαίψουμε, «όχι με αίμα και σάρκα, αλλά με τις αρχές, με τις εξουσίες, με τους κοσμοκράτορες του σκότους τούτου, με τα πνευματικά της πονηρίας», όπως λέει ο απ. Παύλος. (Εφ. 6,12) Γι’ αυτό χρειαζόμαστε τη νηστεία και την εγκράτεια. Και αν παλαιότερα οι αθλητές, ιδιαίτερα της πάλης, έτρωγαν για να είναι πιο παχείς και δυνατοί, οι Χριστιανοί αγωνιστές του πνεύματος πρέπει να νηστεύουν για να είναι πιο ισχυροί στο τομέα της ευσεβείας. Έτσι, επανερχόμαστε στο αυτό ερώτημα του κόσμου. Ηιατί να νηστεύω; Στο οποίο απαντά ο Μ. Βασίλειος, λέγοντας ότι όσο αφαιρείς από τη σάρκα σου, τόσο θα κάνεις να απαστράπτει η ψυχή από την πνευματική λαμπρότητα. Διότι όχι με σωματικές δυνάμεις, αλλά με την καρτερία της ψυχής και την υπομονή στις θλίψεις επιτυγχάνεται η κυριαρχία προς τις αόρατες δυνάμεις. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να κάνουμε ορισμένες επισημάνσεις πάνω στο λόγο τούτο του αγίου. Κατ’ αρχάς λίγοι δίνουμε σημασία στην ωραιότητα της ψυχής. Λίγοι παλάυουμε να κόψουμε τα πάθη μας. Λίγοι αγωνιζόμαστε να κάνουμε τη ψυχή μας ένα πνευματικό περιβόλι και έναν ωραίο κήπο με πολύχρωμα άνθη αρετών. Η εποχή μας άλλωστε δεν ενδείκνυται για κάτι τέτοιο. Είναι εποχή τεχνολογίας, φιλοπλουτισμού και μόδας. Και δεύτερον λίγοι υπομένουμε στις θλίψεις, λίγοι περιμένουμε το έλεος του Θεού γιατί, δυστυχώς, και λίγοι έχουμε σταθερή πίστη και ελπίδα στο Θεό. Γι’ αυτό η νηστεία, ιδιαίτερα τώρα που ετοιμαζόμαστε για τη μεγάλη εορτή των Χριστουγέννων, είναι ένα μεγάλο όπλο εναντίον των αοράτων εχθρών που μας περιβάλουν στη ζωή μας.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΚΑΤΟΝΗΣΤΕΙΑ ΧΩΡΙΣ ΟΙΝΟΠΟΣΊΑ, ΧΡΙΣ ΜΕΘΗ
Πολλοί άνθρωποι, και χριστιανοί δυστυχώς, λένε: Αφού από αύριο αρχίζει αυστηρά νηστεία σήμερα ας μεθύσω. Τούτο όμως, λέει ο άγιος Βασίλειος, δεν είναι ορθό. Γιατί δεν μπορεί να μπεί η νηστεία και η προσευχή σε μια ψυχή που λερώθηκε πριν από τη μέθη. Ο Θεός δεν υποδέχεται στις ιερές αυλές του Παραδείσου τους μέθυσους αλλά τους εγκρατείς και νηστευτάς. Πράγματι! Πως μπορεί να λογιστεί νηστεία σ’ έναν χριστιανό που μυρίζει κρασί από την προηγούμενη μέρα κατά την οποία έπινε; Άλλωστε, όλοι γνωρίζουμε ότι η μέθη είναι πάθος που δύσκολα θεραπεύεται. Επομένως και στις ημέρες της νηστείας ενδέχεται να μεθύσεις. Ο απόστολος Παύλος, όμως, λέει ότι «μέθυσοι δεν θα κληρονομήσουν την βασιλεία του Θεού» (Α΄Κορ. 6,10). Έτσι, σημειώνει ο Μ. Βασίλειος, αν έρχεσαι μεθυσμένος στη νηστεία ποιο το όφελος; Πράγματι! Ο άνθρωπος πολλές φορές δεν γνωρίζει τι ζητά. Θέλει και με το Χριστό να είναι και τα παιχνίδια του διαβόλου να παίζει. Θέλει δηλαδή και να ζει κοσμικά, αλλά παραλλήλως να νηστεύει, όσο μπορεί-όπως λέει-, να εκκλησιάζεται, να κοινωνά των Αχράντων Μυστηρίων. Τούτο όμως είναι αδιανόητο γιατί δεν μπορούμε να δουλεύουμε δυο κυρίους. Συμμαχία με οποιοδήποτε τρόπο με τον εχθρό μας διάβολο δεν κάνουμε. Γι’ αυτό η νηστεία μας πρέπει να είναι καθαρά. Αποβάλλοντας από πάνω μας το πάθος της μέθης.
ΜΕΡΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΟΑΛΗΘΙΝΗ ΝΗΣΤΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΚΑ
Άς μη νομίζουμε ότι η νηστεία περιορίζεται μόνο στην αποχή μας από ορισμένες τροφές. Κι αυτό είναι καλό, βέβαια, αλλά το καλύτερο είναι κοντά σ’ αυτό να προσθέσουμε και την αποξένωσή μας από κάθε τι που μας απομακρύνει από τη ζωή του Χριστού και της Εκκλησίας Του. Με ένα λόγο να αποξενωθούμε από το κακό και να αγωνιζόμαστε να αγαθοεργούμε στη ζωή μας. Ο Μ. Βασίλειος ήταν δεινός ρήτωρ στην πατρίδα του την Καισάρεια, αλλά αυτό δεν τον ευχαριστούσε. Εκείνο που του γέμισε την καρδιά ήταν όταν νήστευε και παραλλήλως έκανε ελεημοσύνες για να γλυκάνει τον πόνο των δυστυχισμένων υπάρξεων της επαρχίας του. Και αυτές είναι πάρα πολλές. Πλήθος ιδρυμάτων βγήκαν από τα άγια χέρια του. Το να μιλήσουμε όμως, τώρα, στη δεδομένη στιγμή, για τον άγιο Βασίλειο ως άγιο της αγάπης, δεν γίνεται. Κάποια άλλη στιγμή ίσως γίνει δυνατό. «Να λύσεις τα δεσμά της αδικίας» (Ησαία 63,6) λέει ο προφήτης, συγχωρώντας τον πλησίον σου για τη λύπη που τυχόν σου προξένησε. «Να μη νηστεύεττε χάριν διαμάχης και φιλονικίας» (Ησαία 63,4 ) λέει ο αυτός προφήτης. Γιατί έτσι, λέει ο Μ. Βασίλειος, μπορεί να μην τρως κρέατα, τρώς όμως τον αδελφό σου με τα λόγια σου και με την όλη συμπεριφορά της ζωής σου. Μπορεί να μην πίνεις κρασί, δεν είσαι όμως και εγκρατής στις ύβρεις. Περιμένεις να νυχτώσει για να φάς, αλλά ξοδεύεις όλη την ημέρα στα δικαστήρια. Πράγματι! Στην εποχή μας, πολλοί είναι οι νηστεύοντες χριστιανοί. Πόσοι όμως εξ αυτών νηστεύουν όπως θέλει ο Χριστός, οι άγιοι Απόστολοι και η χορεία όλων των αγίων Πατέρων; Πόσοι νηστεύουν και έχουν μέσα στη καρδιά τους αγάπη προς τον πλησίον; Λίγοι. Εύχομαι να ακούσουν την έκκληση του αγίου πατρός της Εκκλησίας Μ. Βασιλείου και να νηστεύουν αληθινά. Γιατί, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, ο Ιωάννης ό Πρόδρομος, ο Χριστός, οι Άγιοι Απόστολοι κ.ά. νήστευαν. Αλλά πως; Εφαρμόζοντας όλο το νόμο του Χριστού χωρίς να κάνουν περικοπές.
ΜΕΡΟΣ ΔΩΔΕΚΑΤΟΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΝΗΣΤΕΙΑΣ
Αν θέλαμε να αναφερθούμε σε παραδείγματα ανθρώπων, τόσο της Παλαιάς, όσο και της Καινής Διαθήκης, οι οποίοι νήστευαν, θα έπρεπε να ξοδέψουμε τόνους μελάνης και χάρτου και δεν θα έφτανε. Αναφέραμε σε προηγούμενο άρθρο μας σχετικά με την νηστεία του προφήτη Ηλία. Δεν είναι όμως μόνον αυτού του προφήτη η νηστεία που τον κατέταξε, άλλωστε, ανάμεσα στους αγίους της Εκκλησίας και τον αξίωσε να μην δοκιμάσει –για την ώρα πάντα- το πικρό ποτήρι του θανάτου, αλλά ανελήφθη εις τον ουρανόν περιμένοντας την Κρίση του Θεού. Είναι και όλοι οι άλλοι προφήτες του Ισραήλ. Ο Χριστός όμως είναι το καλύτερο παράδειγμα νηστευτού ανθρώπου. Γιατί διδάσκει τη νηστεία όχι μόνο με το δικό του παράδειγμα, αλλά και δείχνοντας με παραβολές το πόσο κακό κάνει στον άνθρωπο το φαγοπότι. Τι ανέπαυσε τον Λάζαρο, ρωτά ο άγιος Βασίλειος, στους κόλπους του Αβραάμ; Τι άλλο, απαντά ο ίδιος, από τη νηστεία; Αν ο πλούσιος της παραβολής του πλουσίου και πτωχού Λαζάρου δεν έδινε έμφαση στη σπατάλη των βιωτικών του αγαθών και νήστευε ελεώντας τον πτωχό Λάζαρο θα κέρδιζε μια θέση στη βασιλεία του Θεού. Αυτός όμως που ήταν δούλος της σαρκός του δεν σκεπτόταν το θάνατο και στον Άδη λυπόταν ενώ ο πτωχός ευφραινόταν στον Παράδεισο.
Δεν ήταν μόνο ο Χριστός που νήστευε. Είναι και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος. Η ζωή του Ιωάννου υπήρξε μια συνεχής νηστεία. Ο Ιωάννης, λέει ο Μ. Βασίλειος, δεν διέθετε κρεββάτι, ούτε τραπέζι, αλλά ούτε και καλλιεργήσιμη γή για να βγάζει τα προς το ζήν. Γι’ αυτό και ο Κύριος είπε ότι «ουκ εγήγερται εκ γεννητοίς γυναικών μείζων Ιωάννου του Βαπτιστού» (Ματθ. 11,11). Ο Ιωάννης είναι πράγματι ένας από τους μεγαλυτέρους ασκητάς της Εκκλησίας μας. Αλλά και ο απ. Παύλος που δεν πέρασε μόνο πολλούς διωγμούς και διώξεις, επειδή δίδασκε το Ευαγγέλιο αλλά και κράτησε αυστηρά νηστεία ανέβηκε έως τρίτου ουρανού (Β΄Κορ. 11,27, 12,2). Ο Χριστός με τη νηστεία δέχθηκε τις προσβολές του διαβόλου και δεν πειράχθηκε. Και ο Χριστός μεν νήστεψε, εμείς όμως τι κάνουμε; Δυστυχώς εμείς τρώγοντας και πίνοντας παραπαχαίνουμε τη σάρκα και γινόμαστε μαλθακοί. Εξασθενίζοντας δε το νου με ατροφία, λέει ο Μ. Βασίλειος, για τα σωτήρια και ζωοποιά διδάγματα μπορείς να μιλήσεις; Άς μη ξεχνάμε ότι, όπως σε πολεμική παράταξη, η συμμαχία με τον εχθρό φέρνει την ήττα μας, έτσι και αυτός που συμμαχεί με τη σάρκα, ανταγωνίζεται το πνεύμα και αυτός που πηγαίνει με τη παράταξη του πνεύματος υποδουλώνει τη σάρκα. «Διότι αυτά μεταξύ τους, (σάρκα και πνεύμα δηλ. ) είναι αντίθετα», λέει ο απ. Παύλος (Γαλ. 5,17). Έτσι αν θέλουμε να ισχυροποιήσουμε το νου μας να δαμάσουμε τη σάρκα με τη νηστεία. Κι αυτό γιατί, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, «όσο ο εξωτερικός άνθρωπος φθείρεται, τόσο ο εσωτερικός ανακαινίζεται» (Β΄Κορ. 4,16). Αλλά και το άλλο, «όταν ασθενώ, τότε είμαι δυνατός» (Β΄Κορ. 12,10). Τι θα προτιμήσουμε, χριστιανοί μου, τα αγαθά της γης που έρχονται και παρέρχονται ή τα αγαθά της βασιλείας του Θεού που είναι αιώνια; Αν θέλουμε να γευόμαστε αιωνίως τα αγαθά που χαρίζει ο Κύριος στους πιστούς που ζουν λιτά και ταπεινά στη ζωή αυτή ένα να κάνουμε. Να νηστεύουμε. Δεν ξέρεις, λέει ο Μ. Βασίλειος, ότι με την αμετρία του χορτασμού ετοιμάζεις για τον εαυτό σου παχύ τον βασανιστή σκώληκα; Γιατί ποιος απ’ αυτούς που ζουν με πλούσια τροφή και διαρκή τρυφή δέχθηκε κάποια κοινωνία πνευματικού χαρίσματος; Πριν ανεβεί ο Μωϋσής στο όρος Σινά για να παραλάβει το Δεκάλογο από το Θεό χρειάσθηκε να νηστεύσει επί 40 ημέρες. Οι Νινευίτες για να δείξουν τη μετάνοιά τους και να γλυτώσουν από τη καταστροφή που περίμενε τη πόλη τους από το Θεό λόγω των αμαρτιών τους, νήστευσαν. Κι όχι μόνο οι άνθρωποι αλλά και τα ζώα τους. (Ιωνάς 3, 4-10). Κατά την έξοδο δε των Εβραίων από την Αίγυπτο προς τη γη της Επαγγελίας συνέβη να μην γυρίσουν ζωντανοί αυτοί που επιζητούσαν τη κρεοφαγία (Αριθμ. 11,33) αλλά όσοι νήστευαν. Εκείνοι που αρκέσθηκαν στο μάννα που έριξε ο Θεός από τον ουρανό και στο νερό που ανέβλυσε εκ θαύματος από τη πέτρα που χτύπησε με το ραβδί του ο Μωϋσής, νικούσαν τους Αιγυπτίους και περπάτησαν μέσα από την Ερυθρά θάλασσα. «Δεν υπήρχε στις φυλές τους κανένας που δεν μπορούσε να περπατήσει» (Ψαλμ. 104, 37) λέει ο Δαυίδ. Όσοι νοστάλγησαν τα κρέατα που έτρωγαν στην Αίγυπτο (Εξοδ. 16,3) και επιθυμούσαν τη σκλαβιά της Αιγύπτου μόνο και μόνο για να τρώνε και να πίνουν, δεν αξιώθηκαν να δουν τη γη της Επαγγελίας. Εμείς οι εκμοντερνισμένοι χριστιανοί νομίζουμε ότι η νηστεία είναι μόνο για τους μοναχούς και τους ασκητάς. Δεν είναι όμως μόνο γι’ αυτούς. Αλλοίμονο αν ο Χριστός διδάσκει τη νηστεία μόνο στους ασκητάς. Αλλοίμονο αν είναι η νηστεία μόνο για τον Μ. Αντώνιο και τους λοιπούς ασκητάς της ερήμου. Η νηστεία είναι όπλο εναντίον του διαβόλου και ο διάβολος πολεμά όλους, κληρικοιύς και λαϊκούς. Προσοχή, λοιπόν! Άλλωστε η πολυφαγία, όπως λένε και οι γιατροί δεν κάνει καλό ούτε και για το σώμα μας. Αν δεν θέλουμε να ακούσουμε την Εκκλησία ας ακούσουμε την επιστήμη. Και ας νηστεύουμε για το καλό του σώματος και της ψυχής μας.

Δεν υπάρχουν σχόλια: